چکیده ی مطالب ارائه شده در کارگاه های جانبی اولین کنگره ی بین المللی زنبورعسل (بخش اول):

خلاصه ای از مطالب ارائه شده توسط دکتر ولفگانگ ریتر:

این مطالب، خلاصه ای از مطالبیه که پروفسور ریتر توی کارگاه بیماری های زنبورعسل ارایه کردن. یه سری مطالب که توی پرانتز آورده شده، چیزهاییه که پروفسور ریتر بصورت شفاهی توضیح دادن و توی اسلایدها نبود یا اگر بود، نیاز به توضیح بیشتر داشت.

- سخنرانی با مقایسه ی دیدگاه اروپایی ها و آمریکایی ها درباره سی.سی.دی (CCD) شروع شد. از نظر ریتر، آمریکایی ها همه چیز رو خارق العاده جلوه میدن (خود پروفسور از واژه Miracle استفاده کرد) و بیشتر علاقه دارن تا منشا این عارضه رو نامعلوم جلوه بدن، این در حالیه که آلمانی ها معتقدن سی سی دی چند دلیل مشخص داره که وقتی با هم  رخ بدن، باعث بروز این ناهنجاری میشن.

- از نظر ریتر پنج عامل روی زنبور موثر هستن: کشاورزی، مدیریت، اصلاح نژاد، بیماری ها و محیط.

در واقع یکی از اثرات محیط روی زنبور، همون چیزیه که خیلی از ما از قبل باهاش آشنا هستیم. مثلا مرتعی که قبلا زیستگاه چندین گونه ی گیاهی بوده الان شده یک مزرعه و این مساله روی تغذیه ی زنبورهای عسل تاثیر سویی میزاره.

- مشکل اصلی کنه وارواست! دلیلش هم اینه که واروا بیماری جدیدی برای زنبورعسله. واروا قبل از اینکه برای زنبورعسل معمولی مشکل ساز بشه، توی کلنی های زنبورعسل هندی (آپیس سرانا) زندگی می کرده.

خب چرا توی آپیس سرانا مشکلی ایجاد نمی کرده؟ جوابش ساده س، چون انگل ها معمولا میزبان خودشون رو نمی کشن (اگر بکشن که نمی تونن زندگیشون رو ادامه بدن). اما وقتی به گونه ی جدیدی منتقل شدن، همه ی قواعد بهم ریخته و واروای کم خطر، تبدیل شده به خطرناک ترین آفت زنبورعسل.

- کنه (مایت) واروا توی اکثر نقاط دنیا به ماده ی فلووالینات مقاوم شدن.

- یک درمان بعد از شروع افت تخمریزی ملکه در اواسط سال زنبورداری نیاز است، لازم نیست توی این درمان درصد کنه صفر بشه، فقط کافیه که مقدار آلودگی کلنی به کنه رو کم کنیم.

- اسید فرمیک، کمترین باقیمانده رو بین داروهای مبارزه با واروا داره. اما سموم سیستمیک (مثل آمیتراز) امکان داره که داخل موم بقایایی رو از خودش جا بزاره.

- بجز اسید فرمیک، اسید اگزالیک و اسید لاکتیک هم برای مبارزه با کنه واروا استفاده میشن که فرمول استفاده ی اونها بستگی به منطقه و شیوه های مدیریت متفاوته (اسید فرمیک و اسید اگزالیک چند سالیه که جای خوبی رو بین زنبوردارای ایرانی پیدا کردن).

- زنبورداران آلمانی کندوهاشون رو از اوایل خرداد (ژوئن) تا اواسط آذر (نوامبر) با اسیدها درمان می کنن. بدلیل اینکه گهگاه هوا در زمان مصرف اسید های (مخصوصا فرمیک) سرد و بارانی میشه، اثر بخشی اون ها رو هم تحت تاثیر قرار میده.

- مایت واروا ناقل بسیاری از ویروس ها در زنبورعسل شناخته شده. چیزی که الان معلومه اینه که عمده ی تلفات کندوها، نه بخاطر واروا، بلکه بخاطر آلودگی زنبورا به ویروسهاست.

- بیماری های زنبورعسل هر کدوم به تنهایی نمی تونن صدمه ی جدی به کلنی بزنن، اما وقتی در کنار هم قرار میگیرن. خیلی موثر عمل می کنن و می تونن یک کندو رو توی مدت کوتاهی از بین ببرن.

- نکته ی مهمی که توی مبارزه با واروا وجود داره اینه که، درمان باید سر زمان خودش انجام بشه. اما به چه دلیلی؟ گفته شد که واروا ناقل مهمی برای ویروس ها بشمار میره. با آلوده شدن بخشی از جمعیت کندو دیگه برای انتقال ویروس نیازی به کنه ها نیست و ویروس ها با سرعت زیادی از روش های مختلف از زنبوری به زنبور دیگه منتقل میشن. یعنی اگر ما برای مبارزه با کنه دیر بجنبیم دیگه فایده نداره و با اینکه جلوی کنه رو گرفتیم، اما نمی تونیم جلوی انتقال ویروس ها رو بگیریم.

- اگر دیر اقدام کردیم و کندوها از بین رفتن، مقصر تولید کننده ی دارو نیست، مقصر زنبورداره.

- در واقع هدف از مبارزه با واروا مبارزه با ویروس هاست.

- توی اوایل ورود واروا به آلمان، فقط یک بار درمان (اون هم درمان زمستانه) کافی بود تا مشکل واروا تا سال بعد حل بشه، اما در حال حاضر برای درمان کامل، نیازه که درمان رو توی چهار مرحله انجام بدیم (درمان بهاره، درمان در وسط  فصل، درمان آخر تابستان و درمان زمستانه). توی درمان وسط فصل نیاز نیست که درصد آلودگی رو به صفر برسونیم، فقط کافیه که شدت آلودگی رو کم کنیم.

 - توی سال 1985 (دو سال قبل از اینکه من بدنیا بیام!) برای اینکه یک کندو از بین بره، باید جمعیت کنه های اون به 6000 عدد می رسید. این در حالیه که توی سال 2009 (وقتی من 22 ساله بودم!) این عدد به 3000، یعنی نصف، کاهش پیدا کرد! دلیلش هم تقریبا معلومه، هر بار که ما به کندو داروی کنه کش دادیم، فقط کنه های ضعیف از بین رفتن و کنه های قوی باقی موندن (در واقع ما در یک پروژه ی اصلاح نژاد کنه شرکت کردیم) و حالا جمعیت های کنه ی قوی تری نسبت به اون سال وجود داره! در اینباره خوندن این لینک خالی از لطف نیست.

- ریتر نتایج یک آزمایش رو هم ارائه داد، توی این آزمایش چند کلنی آلوده به کنه با مواد شیمیایی درمان شده بودن و نوزادان چند کلنی دیگه رو برای یک بار حذف کرده بودن (یعنی قاب های نوزاد رو از کندوها بیرون آورده بودن). جالب اینجاست که نتیجه ی هر دو کار یعنی درمان شیمیایی و حذف نوزادان یکی بود، یعنی توی آخر فصل کلنی هایی که با این روش ها درمان شده بودن، تولید عسل، جمعیت و آلودگی به کنه ی یکسانی داشتن. 

- تقریبا نیمی از زنبوردارهای آمریکا دیگه عسل تولید نمی کنن، در واقع درآمد اونا فقط از گرده افشانی تامین میشه.

- تلفات متوسط سالیانه در آمریکا بیست تا سی درصده.

- بچه های طبیعی توی انتخاب لانه ی جدید، سه خصوصیت دارن: ورودی کندو را به سمت جنوب انتخاب می کنن، محل هایی رو که ارتفاع بیش از دومتر دارن رو ترجیح میدن و از کندوی قبلی خود بیش از 850 متر فاصله می گیرن.

- نکته ی مهمی که ریتر بهش اشاره کرد این بود، وقتی کندو از زمین ارتفاع میگیره، زنبورهای مریض دیگه نمی تونن به کندو برگردن و این در حالیه که اگر کندو روی زمین باشه، زنبورها راه رفته و داخل کندوی خودشون یا کناری میرن. در واقع ارتفاع از سطح زمین به نوعی روش خوددرمانی برای زنبورا به شمار میره.

- وقتی زنبورا ردیفی چیده میشن تعداد زیادی از اونا اشتباهی به کندوهای کناری میرن (مخصوصا وقتی زنبورا مریض باشن)، توی یه آزمایش دیده شد که چهل درصد زنبورهای یک کندوی مریض، توی مدت 6 روز، اشتباها به کندوهای کناری خود رفتن (باخت دادن).

- بهترین حالتی که می تونیم کندوها رو بچینیم، اینه که اون ها رو با فاصله از هم و دریچه پرواز هاشون رو با زوایای مختلفی قرار بدیم. اگر امکانش رو نداشتیم، می تونیم کندو ها رو دو تا دو تا و بصورت زیگزاگ روی زمین بچینیم.

- توی CCD زنبورا بیرون از کندو نمی میرن، بلکه برای نجات خودشون به کندوهای همجوار میرن و طبیعتا اونا رو هم آلوده می کنن.

- اگر توی یک زنبورستان، یک کندو آلوده بشه، ظرف چند روز بقیه رو هم آلوده می کنه. دقیقا مث دومینو!

- توی یه آزمایش سه کندو رو با فاصله ی یک کیلومتر از هم چیدن، یعنی کندوی شماره ی یک با کندوی شماره ی سه، دو کیلومتر فاصله داشت. کندوی شماره ی یک رو به کنه آلوده کردن، بعد از 25 روز کندوی شماره ی دو و بعد از 60 روز کندوی شماره ی سه توی (دو کیلومتر دورتر) آلوده شدن. این یعنی اولا توی درمان اول زنبورای همسایه رو درمان کنیم و ثانیا فاصله مون رو با زنبورستان های دیگه رعایت کنیم.

- زنبورها دریچه پرواز کوچک رو بیشتر دوس دارن، یعنی مساحت دریچه پرواز کندو بهتره کمتر از 50 سانتیمتر مربع باشه.

- در گذشته یکی از اهداف اصلاح نژاد زنبور، کاهش تولید بره موم کندوها بود.

این کار اشتباهه! چون مشاهدات اخیر نشون داده که بره موم توی درمان طبیعی بیماری های زنبورعسل (حتی ویروس ها) نقش مهمی رو داره.

- بهترین حجم کندو (توی طبیعت) چهل لیتره. یعنی زنبورا وقتی بچه دادن، تو جریان انتخاب محل جدید کندو، جایی رو انتخاب می کنن که 40 لیتر حجم داشته باشه (توضیح: یک کندو توی ایران 43 لیتر و یک کندو و نیم طبق 74 لیتر حجم داره).

- یکی از راه های مدیریت بیماری ها تنگ کردن کندو و فشرده کردن زنبورهاست. میشه برای این کار از یه تخته استفاده کرد.

- تراکم و فشردگی زیاد کندو باعث کشته شدن بیشتر کنه ها میشه.

- روند تولید بچه ی طبیعی، با ایجاد توقف توی تخمریزی کلنی مادر و بچه، باعث پایین آوردن سطح آلودگی به کنه میشه. (توضیح: در واقع توی روشی که ریتر ارائه کرد، که توی اون نوزادهای کندو حذف میشدن، از همین خصوصیت بچه طبیعی الهام گرفته شده).

- بهتره توی زمان تقسیم کندوهامون از شاخون های مسن استفاده بکنیم، تا همون بلایی رو که بچه ی طبیعی سر کنه میاره، بیاریم. یعنی تا جفت رفتن ملکه ی بچه کندو، کندو عاری از شفیره بشه و کنه ها برای چند روز میزبان نداشته باشن.

- همه ی این مشکلات توی آفریقا هم وجود داره، مثلا کنه واروا داخل آفریقا هم پیدا میشه، اما چون هنوز زنبورداری صنعتی رواج پیدا نکرده و زنبورها بر اساس روش های سنتی نگهداری میشن، کار بیشتر به عهده ی زنبورهاست. در واقع طبیعت تونسته با مکانیزم هایی که در قبل اشاره شد از پس کنه بربیاد.

- سوسک کوچک کندو، آفت آینده ی ایرانه. این سوسک به هوای سرد (زیر ده درجه ی سانتیگراد) حساسه، پس یکی از راه های پیش گیری از ابتلا به سوسک کوچک کندو، کوچ به مناطق سردسیره.

- در آینده باید تلاش ها به سمت تقویت رفتار نظافتی زنبورها پیش بره. که این یعنی اصلاح نژاد با رویکرد کشاورزی پایدار...

برچسب‌ها: پروفسور ولفگانگ ریتر, واروا, مدیریت زنبورستان, کنگره بین المللی زنبورعسل زنبورستان...